რამდენიმე თვეა დეპრესიას ვებრძვი, ჩემი ბრძოლის მექანიკური ხერხი ასეთია, – რაც შეიძლება შორს მივატრიალო თავი საკუთარი თავისგან. საგულდაგულოდ ვკეტავ კარებებს, ფანჯრებს, ვრთავ ტელევიზორს და ყურების დახეთქვამდე ვუწევ საინფორმაციო გამოშვებების ხმას, ერთი არხიდან მეორეზე გადავდივარ, მეორედან მესამეზე, მესამედან მეოთხეზე და მერე უკან მოვყვები. საკუთარი თავის მოსასმენად დროს არ ვიტოვებ, – ეგებ რაიმე ხელჩასაჭიდი გარეთ იყოს, – და, ამის ნაცვლად, ტელევიზორიდან გადმოღვრილ განგრენას ვხედავ, რომელიც მთელ ქვეყანას მოედო და ჩემსკენ მოცოცავს. რიტუალს ვწყვეტ, ვიხსენებ, რომ გამოუთქმელი აზრები მტანჯველი, პროგრესირებადი ტკივილით ხასიათდებიან, ყურებით ვითრევ თავს და ათას მერამდენედ საკუთარი თავისკენ, – საკუთარ გამოქვაბულში ვატრიალებ. გამოუთქმელი აზრები ცხელი ცეცხლია; ცეცხლი სიცოცხლის ნიშანია გამოქვაბულში; უკონტროლო ცეცხლი ხანძარია! ფიქრს ვაწყობ, ჩემს 9 წლიან სიყვარულს ვიხსენებ, ფორთხვით რომ ვცდილობდი მიმეთრია საკრალურ მეათემდე, მერე ამ ქვეყნის ცხრა წელზე ვფიქრობ, იმის წინა ცხრაზეც და 27 „სისხლიანი“ წელი გამომდის. გამომთვლელზე ვამოწმებ, სამჯერ ცხრა ხომ არ მეშლება და ვცდილობ ანალიზს ეტაპობრივად მივყვე…
“თავი რომ არ მოგაწყინოთ ტვინში ბევრი ბორიალით, უხეშ მონტაჟს გავაკეთებ, ამოვჭრი ფრაგმენტებს და გაგიზიარებთ ფიქრებს ხელოვნებაზე, ქვიარ ხელოვნებაზე და ხელოვანების როლზე ჩვენს სივრცეში.
თუ არ ანათებს მზე მზე არა არის
“დღეს, ამ გარემოში ხელოვნებაზე ფიქრი უხერხულადაც კი მეჩვენება – მეთქი, თავში გამიელვა, და იმ წამსვე საწინააღმდეგო პოზიციიდან, მთელი გზნებით გავუწყერი ჩემსავე აზრს, ამიტომ მეტს ვიფიქრობ, და უნდა ითქვას, – აშკარაა, დღევანდელ ჩვენს ცხოვრებაში ხელოვნება არაქმედითუნარიანია; ასეა ლიტერატურა, თეატრი, ვიზუალური ხელოვნება და ქორეოგრაფია, საზოგადოებრივ ცხოვრებაზე გავლენას აღარაფერი ახდენს, სახელოვნებო აქტი დატვირთულია ტავტოლოგიით, – ცხოვრების გამეორება და უკვე წარმოებული ხელოვნების პროდუქტის ისევ წარმოება ნორმაა. ასეთი ნაშრომები ემოციურ ორ პოლუსზე – „ფუ“-სა და აღფრთოვანების „ვაა!“-ს შორის მოძრაობს. ზიზღისა და აღფრთვანების ეს ორი მიჯნა პოლიტიკურად მოტივირებული და ბაზრის ლოგიკით აგებული ნაშრომების განუყოფელი ნაწილია. რა არის ამის წინაპირობა? თუკი სახელოვნებო პროცესმა დაკარგა ზემოქმედების ძალა, ბუნებრივია, რომ ეს მეტაბოლიზმი სადღაც გრძელდება. სადაა და რა არის ის წერტილი სადაც ჩაიწრიტა კრეატიული აქტის ძალა და ფუნქცია? დღევანდელ ჩვენს ცხოვრებაზე ყველაზე დიდი ზემოქმედების მქონე რგოლი, პოლიტიკასთან ერთად მედია არის, მედია რომელიც ძირითადად პოლიტიკურად მოტივირებულია, უფრო მართებული იქნება ვთქვათ, – პარტიულად მოტივირებული. მასობრივი ხელოვნების ხელოვნებად გაფორმებას, მასმედია აწერს ხელს და ის, რაც ხელოვნებად ცხადდება მათსავე თარგზეა მოჭრილი. გავიხსენოთ, მედიის ფუნქციაა რეალობის ანარეკლის შექმნა და იქვე გავიხსენოთ დღვანდელი ხელოვნებაც, – ისიც სწორედ ასე, გლუვი სარკის ფუნქციითაა დატვირთული; მის უმთავრეს მოვალეობად ნახსენები გულწრფელი შორისდებულების ინდუსტრიული წარმოება იქცა, – რეალობის მიმართ გულზიდვის გამომხატველი „ფუ“, ან რეალობის გამოჭერით გამოწვეული აღფრთოვანების „ვაა!“. ამ გრძნობათა წარმომქმნელი ხატების ყველა მედიუმში განშლამ და უსაზღვრო სიჭარბემ კი განაპირობა, ჟურნალისტიკისგან თავის თავზე აღებული ფუნქციის ინფლაციაც და ხელოვნების როლის მოშლაც საზოგადოებრივ ცხოვრებაში. ის რაც ხელოვნებაში სასიცოცხლო ან იმუნური მოძრაობა უნდა იყოს ცხოვრების იმიტაციის ილუზიად იქცა, რადგან ქმედებათა ქვეტექსტის ლოგიკა თითებს შორის ქვიშასავით გაგვისხლტა. ათასგზის მოთხრობილმა პრობლემამ მისი პირვანდელი სიმძაფრე და მასზე რეფლექსირების შესაძლებლობაც ბუნებრივად გააქრო და ესაა მიზეზი, რაამაც სხვადასხვა დისციპლინების მიმართ მასობრივი დაუინტერესებლობა, უნდობლობა, ემოციური ქსოვილის მოცვეთა და გადაღლილობა გააჩინა. ეს შემაშფოთებელი კომპლექსურობა კი მიზეზშედეგობრივი წინაპირობა იმ პოლიტიკური საფლობის, საიდანაც აგერ უკვე მერამდენე წელია ვეღარ ამოვედით.
თუ ხელოვნება მედიის სტანდარტით, სარკესავით აირეკლავს რეალობას და არ შეაჩერებს, არ გარდაქმნის ყოფას, თუ არ შექმნის ახალი ცხოვრების იდეებს, მაშინ რამ, ვინ უნდა გადაწიოს თავისუფლების საზღვრები იმის იქეთ სადაც ახლაა? პოლიტიკოსები ძალაუფლებას იმყარებენ და მათი ეს მონაპოვარი, გვჭირდება რომ თანაცხოვრებაში დაგვეხმარონ, მაგრამ თუკი ახალი იდეები და მისთვის ბრძოლის საჭიროება არ დადგა, მაშინ ან პოლიტიკა რაში გვჭირდება და ან მედია? ზემოთ ნახსენებ ორ შორისდებულს, – „თეთრსა და შავს“ შორის არის მთელი აზროვნებისა და ცხოვრების განშლა, მასობრივი ხელოვნება კი ამას უარყოფს, ამდენადაა, რომ ის ვეღარც მასებთანაა და საკუთარი როლისთვისაც უიმედოდ უნარშეზღუდულია. ასეთია ქვიარ ხელოვნების ხელთ არსებული ინსტრუმენტებიც, უმრავლეს შემთხვევაში დამკვეთი ლგბტქ ორგანიზაციები არიან, რომლებიც ვერ ატარებენ პროდუქტის ხარისხის კონტროლს და სახელოვნებო საქაღალდეში ხშირად ხვდება ნამუშევრები, რომელსაც ძალიან ცოტა აქვს საერთო ხელოვნებასთან. ხელოვნების ენას მეტი ფუნქცია, მოვალეობა და შესაძლებლობა აქვს ვიდრე სლოგანებამდე დაყვანილ რეკლამის ენას, ან აქციის საპროტესტო ენას რომელსაც ხშირად ვაწყდებით ქვიარ ხელოვნებაში. დაუჯერებელია, რომ ქართველი ჰომოსექსუალის პრობლემა, ევროპელი ადამიანისთვის მიღწეულ და თავისუფლების გამომხატველ BDSM, – ლაკის ბრჭყვიალა ენაზე მეტყველებდეს, – ეს შეიძლება იყოს ოცნების ჩრდილი, მაგრამ ამ ვიზუალური დიალექტის მწარმოებელი ოკეანის გადაღმაა და ჩვენში ის ვერც აწმყოს რეალურ ანარეკლს ქმნის, ვერც რელობას აპროტესტებს და ვერც ახალი, ავთენტური მომავლის დაპროექტებას უწყობს ხელს. ეროზიით დაავადებული ეს ვიზუალურ და ვერბალური დიალექტი ჩვენში, საკუთრივ თემის წევრებშიც კი გაუცხოებას იწვევს, რადგან ჩვენს ყოველრღიურობას არ უკავშირდება ის, მაშინ როცა ხელოვნების ენა, აქციის ბრაზიანი და ომახიანი, კანონის ცივი და მკაცრი, რეკლამის ენაკვიმატი ენისგან განსხვავებით ის მგრძნობიარე ენაა, რომელსაც შეუძლია მასებიდან ადამიანი გამოაცალკევოს და პიროვნებებს ერთმანეთი აღმოაჩენინოს, ააღელვოს. ამის ნაცვლად ვღებულობთ შორს წარმოებულის სიმულაკრს, ფიტულს ვიბრაციის, საკუთარი კალაპოტის, საკუთარი მთრთოლვარე გულწრფელობის, რწმენის და მონოლითური სიმყარის გარეშე.
ქართველებს ლოგიკის დინამიკისთვის ფოლკლორის მოხმობა გვიყვარს, ხშირად ვამბობთ, რომ ჩვენი პოლიფონიუირი აზროვნება ჩენი სიამაყეა, მაგრამ როგორც ხალხური სიმღერის ტრადიცია გახმა და ახალი არაფერი იქმნება მისი საკრალიზების გამო, ასეა დაემართა ცნობიერებაც, არაფრით ვუშვებთ პოლიფონიური აზროვნების სისტემას თავად ჰომოსექსუალებიც. განა მართლა აუცილებელია, რომ ლგბტქ დროშის ფერები ტრიალებდეს კვამლით, ლენტებით, გრიმით ან მსგავსით ხერხებით ნაშრომში, რომ ქვიარ ხელოვნებად მოინათლოს?! ასეთი ინფანტილური გამჭვირვალობისა და შაბლონური ფერადობის იქეთ ვერ ბინადრობს ჰომოსექსუალი ადამიანი?! ვიზუალური და ვერბალური კოდების ასეთი დენადობა იქამდე მიდის, რომ სიყვარულის ექვივალენტი გულია, სიკვდილის – ცელიანი კაცი, და ვინ აწერს ხელს ამ პრიმიტიული ხატწერის განმტკიცებას? ქართული ქვიარ ხელოვნების მხატვრული ენა ახლა ყალიბდება და ვინ წყვეტს ხელოვნება დაარქვას ამ გაძვალტყავებულ პროდუქტს? ასეთი სააზროვნო სისტემისთვის ყველაფერი უცხოა, რაც უნახავია, რაც რიმეიქი არაა, მე კი მკაფიოდ გავიმეორებ, – აქ უცხო არავინაა!
ბაყაყი წყალში ყიყინებს
“ ნუთუ აუცილებელია ადამიანის ბიოლოგიური კონსტრუქცია რაიმეს მიებას, იმის დასამტკიცებლად, რომ ცხოვრების უფლება აქვს? ნუთუ აუცილებელია, ბაბუისა და დიდი ბაბუის სამკერდე ფოტოებს დაატარებდეს ადამიანი და ამით ამტკიცებდეს, რომ უცხო არაა, რომ მართებულია მისი მოსმენა? რახან და თუკი, ასე დაჟინებით გვთხოვენ ამას, ვილაპარაკოთ თავზე საკუთარი წარსულის მოხმობით, ვილაპარაკოთ დაე, დავამტკიცოთ დაე, რომ ამ კულტურისთვის უცხოები არა ვართ, რომ არც ევროპიდან იმპორტირებული პროდუქტი ვართ და მითუმეტეს არც „ევროპული ფეკალიები“ (როგორც თამარ ივერმა გვიწოდა). რაკიღა პროპაგანდამ შეასაღა გარემოს რომ უწარსულო, უცხოეთიდან ჩანერგილი უცხოები ვართ, ვილაპარაკოთ გარკვევით და სანიტარული სისუფთავით ჩვენს წარსულთან ერთად, არა კრებითი კინტოს სახელით, არამედ კონკრეტული სახელებით. დავარქვათ ჩვენს აქტივობებს, მოძრაობებს, მარშებს, კონფერენციებს, კვირეულებს, ორგანიზაციებს იმათი სახელები, ვინც ამ ქვეყნის იდენტობების განსაზღვრაში წვლილი შეიტანა, ვიკვლიოთ მათი ნაშრომები და ბიოგრაფიები, განვამტკიცოთ მათი როლი ქვეყნის კულტურაში და იმავდროულად ვთქვათ მათი აკრძალური ცხოვრების შესახებ, მოვხსნათ უხერხულობანარევი ინტონაციები მათი სახელების ხსენებას და ამოვშალოთ პირობითობის ბრჭყალები მათი ბიოგრაფიებიდან. რაკიღა აუცილებელია, გავიხსენოთ შოთა ჩანტლაძის პოეზია; გავიხსენოთ ვერიკო ანჯაფარიძე, ელენე ახვლედიანი, პერტე ოცხელი და სხვა ბისექსუალი და ჰომოსექსუალი ადამიანები. საჯაროდ და ხმამაღლა, უაქცენტო ქართულით გამოვთქვათ, – „ბაყაყი წყალში ყიყინებს!“, ვუთხრათ ამ ფაშისტურ ნაციონალიზმს, რომ თუნდაც ჩოხა მხოლოდ მათი საკუთრება არაა, რომ ჩვენც გვერგება ის და შეიძლება მეტადაც კი ვიხდენდეთ. ვთქვათ, რომ ქართველი რუსული იმპერიალისტური კონსტრუქტი – ველურ-ეგზოტიკური, სუვენირების მაღაზიაში მყოფი ფაფახიანი კაცი არაა, ქართველი ნაწილია საუკუნეების წინ განცდილი ტოლერანტობის, მისი იდენტობაა ასევე მეოცე საუკუნის დასაწყისის მენტალურ-პოლიტიკური წყობაც და ამის გამტარები იყვნენ ყოველთვის ჰომოსექსუალი ადამიანები.
ჩვენს მთავარ სამუშაოდ მესახება რეალობასთან ლაპარაკი, გავხდეთ სივრცე სადაც ენას, ცოდნას ქმნიან და მის აქტუალიზებაზე ზრუნავენ. დღეს ჩვენი ვარირების ინტრუმენტები ძირითადად დასავლურ-ამერიკულია და გასაგებია, რომ იგი აფრთხობს და აღიზიანებს ჩვენს გარემოს. საზიარო ენა გვაქვს შესაქმნელი ჩვენი პატრიარქალური მემკვიდრეობის მატარებელ თანამოქალაქეებთან, რადგან უპირველესი ჩვენი მიზანი მათთან თანამშრომლობაა და არა მეტოქეობა. ადამიანზე და მის უფლება-მნიშვნელობებზე ჩვენი კულტურისთვის ავთენტურ დიალექტზე ვილაპარაკოთ, ავსხნათ, რომ არ არსებობენ სამოქალაქო ცხოვრებისთვის „ჩვენ“ და „ისინი“. უმრავლესობის უფლებაა ფრაგმენტულად უმცირესობაში ყოფნა და მხოლოდ ეს ფრაგმენტული სხვადასხვაგვარობაა მთელის სიმდიდრე. ახსნა-გაგების ყველა პრაქტიკის მოშველიებით ვუთხრათ ყვითელი ავტობუსების მიღმა მდგომ ადამიანებს, რომ ჩვენს შორის სხვაობა მინიმალურია, ერთობის ტერიტორია კი უსაზღვროდ დიდი. საერთო პრობლემებზე ერთად დგომით შეგვიძლია მოვიხსნათ ჩვენს პოლიტიზირებულ სხეულებს პროპაგანდისგან მოწებებული სექსუალური მოქალაქის სტატუსი. გამარჯვება იქნება, თუ შევძლებთ, მომავლის აბსტრაქტული იმედით და მოგონებებით გაჯერებულ უმწეო აწმყოს ავუხსნათ, რომ ერის არსებობის საზრისი მისი შემოქმედებითობაა, მაგრამ ამ გამარჯვებასთან მხოლოდ გასაგები ენით, მსჯელობით, მტკიცებულებებით და ძალიან გულწრფელი ინტონაციით შეგვიძლია მივიდეთ. სხვაგვარად ჩვენს ირგვლივ ყველაფერი მომაკვდავია, მომაკვდავია ღმერთი, ეროვნულობა, ადამიანი, ხელოვნება… თუკი ვერ შევძლებთ, შევაჩეროთ ეს ფაშისტური კულტურა, ვერც მის შედეგბზე მორალურ პასუხისმგებლობას ვერ ვერ ავარიდებთ თავს.
ცოცხი, როგორც ინსტრუმენტი
“ბავშვობაში სადარბაზოს კიბის ბაქანზე ვდგებოდი, ხელში ცოცხი მეჭირა როგორც გიტარა და როკმუსიკოსების მიბაძვით, თავის ქნევითა და სექსუალური მოძრაობებით ვმღეროდი თავბრუს დახვევამდე არარსებული ინგლისურით. ხშირად ვაკვირდები ამ მოგონებას დროის დისტანციიდან, თუ როგორ ატრიალებდა მაყურებლის ყურადღების ინტენსივობასა და განწყობას დემონიზებული როკისა და სექსუალობის მიმართ ფუნქციაშეცვლილი ნივთი კონსერვატორულ, პროპაგანდით გაჯერებულ გარემოში. კრეატიულ აქტს შეუძლია ფუნდამენტალიზმის მორყევა, მაგრამ რას ვხედავთ? ერთი ლექსი და ერთი სიმღერა არ იწერება ღიად ჰომოსექსუალური. ჰომოსექსუალი ავტორები საწინააღმდეგო სქესის ადამიანს უძღვნიან ეროტიკულ ჰიმნებს, ასეთი სიყალბე კი მოქმედი ფაშისტური – ქალურ-კაცურად დაყოფილი სამყაროს, გამყარების გარდა არაფერს ემსახურება. პრივილეგირებული აქ არავინაა და ასეთი აღზრდის, – გენდერული როლების მსხვერპლები ვართ ყველანი. ჩვენი სულიერი თავისუფლება ამ ხელშეუვალი ტაქტის ხაზების იქეთაა. მოქმედება და პოტენციის აქტუალიზებაა ის, რისგანაც მომავლის ცომი შეიძლება მოვზილოთ. არ უნდა გვქონდეს იმედი, რომ ამ პრევენციულ მენტალურ კონსტრუქციაში ჩვენი ადგილი გამოიძებნება, რომ ფარა შემოტრიალდება და სათავეში მოვექცევით, ნანგრევებში მოყოლის შიშითაც კი არ უნდა შევურიგდეთ რეალობის ხრწნად შიდაარსს. რა შეგვიძლია დავუპირისპიროთ ქვიარ ადამიანებმა ამ დღის წესრიგს, ვის უნდა დაუპირისპირდეს ჩვენი საქმიანობა? პირველ რიგში ყველაზე ძლიერ მენტალობის მაკონსტრუირებელ ორგანოს, რუსულ მართლმადიდებლობას საქართელოში, რომელიც პოლიტიკური იარაღია და საერთო არაფერი აქვს ქრისტიანობასთან. რას იღებს ჩვენსგან, ხელოვანებისგან, განეიტრალებული ხელოვნების გარდა ქართული „პრავასლავური“ რელიგია? არაფერს, ირონიულსაც კი არაფერს…
ახლის შენება ძველის დემონტაჟით იწყება და ჩვენ უნდა დავეხმაროთ გარემოს, რომ საკრალური ფილტრები მოვხსნათ იმ გარყვნილებას, რომელიც ჩვენ გვაფორმებს გარყვნილ და სექსუალურ უცხოებად. საუკუნეების მანძილზე რომანოვებისა და ბაგრატიონების რელიგია, დღეს ოლიგარქების, კანონიერი ქურდებისა და ინტელექტუალურად დამშეული ადამიანების რელიგიაა, რომელიც იმქვეყნიერ სამყაროსთან კიბე ჰგონიათ ვიღაცებს და არავინ უმხელს მათ, რომ ეს კიბე დიდი ხნია დამწვარ-დაფერფლილია, შხამია ახლა რასაც მის სხეულშია. ვფიქრობ, ჩვენს განსაკუთრებულ მოვალეობად უნდა დავსახოთ, ყველგან და ყოველთვის, ამ ქვეეროვნულ, დამანგრეველ წარმონაქმნზე არგუმენტირებული მსჯელობა, კვლევა და ნამუშევრების შექმნა; უნდა ვილაპარაკოთ ხშირად, რომ ამ რელიგიას ქრისტიანობასთან, ჰუმანიზმთან და განმანათლებობასთან, საერთო არაფერი აქვს, რომ ის ყოველდღიურად შიშს, ძრწოლას, უმწეობასა, შეშფოთებას თესავს ადამიანებში. ახლა ამ საკითხზე დუმილი უწყინარი დუმილი კი არა, დანაშაულია, პრობლემაზე დუმილის სირცხვილი და დანაშაული, რომელსაც ჩვენსავე საზოგადოების წინააღმდეგ არგუმენტად იხმობს ეს გველეშაპი. იყო დრო, როცა განზე გადგომა საკმარისი იქნებოდა ფუნქციამოშლილი, დაავადებული მენტალური ორგანიზმისგან, რომ კეთრი არ გადაგვდებოდა, ახლა ეს უკვე ცოტაა. უნდა დავეხმაროთ ერთმანეთს, მომწამვლელი რწმენის ნაცვლად, დასაბუთებული სიმართლე შევთავაზოთ გარემოს, რაც შესაძლებლობას მოგვცემს, არამარტო აწმყო, წარსულიც გამოვგავოთ და დავასუფთავოთ. მნიშვნელოვან დროში ვცხოვრობთ, გვაქვს არჩევანი, ან ერთად ვუყუროთ ფესვებამდე ხის გახმობას (რომელიც ჩვენი ისტორიული ორგანიზმის ნაწილია), ან ერთად და ერთმანეთისთვის გადავჭრათ ეს ხე და ახალ ტოტებს ამოიყარის.
გვიან მაგრამ გაზაფხული მაინც მოვა
“ბევრი დაკვირვება არ უნდა, რომ ძალიან მივეჩვიეთ ჩაგრულ მდგომარეობაში ყოფნას და ამ როლში გულწრფელ, მთრთოლვარე ცხოვრებას; ჩვენთვის ეს ერთგვარი გულის დამამშვიდებელი, მორალური უპირატესობაა მჩგვრელზე, მაგრამ დროა ეს კომფორტი დავტოვოთ. ახლა რევოლუციური ცუდად ყოფნა კი არა, კარგად ყოფნააო, – ფსიქოლოგმა მითხრა. უნდა მივაღწიოთ კარგად ყოფნას, ამ მოცემულობაში და ახლა, თორემ ალალად გითხრათ, რევოლუცია უჩვენოდ მოხდება, დიახ, ის აუცილებლად მოხდება, რადგან გაზაფხულს ვერაფერი აჩერებს. ხელოვანები უნდა დავეხმაროთ გარემოს მივიყვანონთ დისკუსია რევოლუციის წინა დღემდე. ადამიანის უჯრედული შემადგენლობის ნაწილია გათავისუფლებისა და სიმართლის მოთხოვნილება, და აუცილებლად მიაღწევს სიმართლეს და გათავისუფლდება ის, მაგრამ ჩვენს გარეშე რომ არ მოხდეს ეს, უნდა ჩავერთოთ ამ პროცრესის ხელოვნურად ხელშემშლელი გარემოებების ხელის შეშლაში.